Yaklaşık yarım asır önce, Psikoloji Profesörü Russell Hurlburt, insanların zihinsel dünyalarını anlamak için DES yöntemini geliştirdi (Descriptive Experience Sampling). Hurlburt, katılımcılara not defterleri ve rastgele çalacak bir çalgı eşliğinde duydukları uyarı seslerinde içsel deneyimlerini kaydetmeleri talimatını verdi.
Hurlburt'un çalışmaları sırasında, katılımcılardan gelen geri bildirimlerde "bağlam" ve "önvarsayımlar" dediği faktörlerle karşılaştı. Bağlam, içsel deneyimlerin çevresel koşulları ve bu koşulların bir olayı anlamamıza katkıda bulunan faktörleri ifade ederken, önvarsayımlar ise insanların dünyayı ve içsel deneyimlerini nasıl algıladıkları konusundaki inançlarını yansıtmaktaydı.
Önvarsayımların etkisi altında, katılımcılar sıkça içsel deneyimleri yerine kendi inançları hakkında bilgi verdiler. Bu durum, insanların yaşadıkları deneyimleri doğru bir şekilde ifade etmekte zorlandıklarının en iyi örneklerinden oldu. Önvarsayımlar, kişilerin içsel dünyalarını anlamalarını engelleyen bir tür filtre görevi görür.
Bu yöntemin elde ettiği sonuçlar, katılımcıların içsel deneyimlerini tarif etme konusundaki zorlukları ve önvarsayımların etkisinin ne kadar güçlü olduğunu ortaya koymuştur. İnsanlar, deneyimlerini ifade ederken kendi inançlarına ve önyargılarına dayanabilirler. Bu durum, içsel deneyimleri tam olarak anlamanın aslında çok kolay olmadığını ortaya koymuştur.
İçsel monolog gerçekte bu kadar zor muydu?
Çoğumuzun zihninde çok fazla içsel ses bulunsa da, bazılarımızın sahip olduğu şey resimler, semboller, hisler ya da soyut kavramlar olabilir. İçsel deneyim araştırmasının babası hatta büyük büyük dedesi Hurlburt, içsel deneyim ile ilgili beş farklı kategori belirledi: İçsel konuşma (ses), içsel görme (resimler), duygular (mutlu-üzgün vb.), duyusal farkındalık (temas ettiğimiz bir nesne) ve sembolize edilmemiş düşünce (resim ya da kelime olmadan düşünce farkındalığı).
İçsel konuşmanın kimlerin deneyimlediğini ölçmek niceliksel olarak imkansıza yakın olmuş olsa da dilbilim ve nörobilim araştırmacısı Helene Loevenbruck hayatımızın dörtte birinin kendi kendimize konuşmakla geçtiğini söylemiştir ve bu durumu ‘endofazi’ olarak tanımlamıştır. Endo: iç, phasia: konuşma. Bu içimizdeki dil diyalog mu monolog mu bir konuşma mı ya da işaret dili mi olduğu konusunda yorumsuz kalmayı tercih etmiştir.
Aslnda beynimiz bize durumun ne olduğunu söyleyebilir; fMRI ile, içsel konuşma ile meşgul olanların beyninde sol inferior frontal korteks gibi kritik bölgelerde aktivasyon gördüğümüzü biliyoruz. Diğer yandan, düşünceleri resimlerden veya soyut duygulardan oluşan kişilerin beyinleri, anlamı duyularımızdan alınanlar arasından yorumlayan semantik bölgelerde, özellikle orta temporal korteks görsel kortekste aktivasyon gösterebilir.
Adı ne olursa olsun, deneyim nasıl olursa olsun, bu durum aynı şeyi ifade ediyor: içsel bir yaşam. Ve üzerine düştüğümüzde kendimizi tanıma konusunda kapıyı açan bir anahtar olabilir.
"Kendini bil," Delphi'deki Apollo Tapınağı'nda yazılı ruhani değerlerin açılış kapısı olan bir öğüttü. Tao Te Ching, diğerleriyle tanışmanın zeka olduğunu, ancak kendini tanımanın gerçek bilgelik olduğunu hepimize vurguladı.
Kısa ve etkili, yüzyılları ve medeniyetleri aşan öğütler. Ancak, bunu tam olarak nasıl yapmalıyız? Hurlburt, bunun için iyi bir başlangıcın kafamızdaki düşüncelere dikkat etmek olduğunu düşündü. Sadece "Eureka!" düşünceleri değil, aynı zamanda sıradan olanları da. "Bu akşam ne yesem?" düşünceleri. "Bu güzel mekan" düşünceleri. Kendi kendimize "Bu ne kadar aptalca bir cevaptı" dediğimiz düşünceler veya "Bunu yapabilirsin" dediğimiz kendini teşvik edici düşünceler. Yani, meditasyonda "düşünce" olarak etiketlediğimiz düşünceler. Düşünceleri, neredeyse fark etmediğimiz veya peşimizi bırakmayan düşünceleri. Psikolog ve nörobilimci Ethan Kross'un "Chatter: The Voice in Our Head, Why It Matters, and How to Harness It" adlı kitabında yazdığı gibi, bu düşünceler bize "bilgiyi zihnimizde tutma, kararlarımızı düşünme, duygularımızı kontrol etme, alternatif gelecekleri simüle etme, geçmişi hatırlama, hedeflerimizi takip etme ve kim olduğumuza dair temel öykülerimizi sürekli güncelleme" olanağını sağlar. Başka bir deyişle, "kendini bil," için önce kafamızdaki seslere dikkat etmemiz gerekiyor.
Kendini bil, insanın kendi duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını anlamasıdır. Kendini bilmek, kişinin içsel bir denge ve huzur bulmasıdır. Bu süreç, duygusal zekayı geliştirmek, güçlü ve zayıf yönleriyle yüzleşmek, hedeflere odaklanmak ve bütünlük kazanmak anlamına gelir. Kendini bilmek, insanın yaşamında derin bir özgüven ve bilgelik kaynağıdır çünkü insan, kendi doğasını anladıkça diğerleriyle ve çevresiyle daha uyumlu bir ilişki kurar.
