Köy Enstitüleri Dünya’da eşi ve benzeri görülmemiş bir örnek olup dünya çapında birçok akademik inceleme ve araştırmaya konu olan ve 2.Dünya Savaşı’nın ülkemizi kıskaca alınmaya çalışıldığı ve zor günlerden geçtiğimiz günlerde yaşamımıza damgasını vuran bir destanın adıdır.
Köy Enstitüleriyle milletin efendisi olan köylü aydınlanmaya başladı. Cumhuriyet yönetiminin toplum yapısının içerisinde köylü sadece tarlada çalışan değil, en yüce değerin insan olarak kabul edildiği, insanların din, dil, cins, ırk ayrımı gözetmeksizin bir değer ve birey olarak kabul eden ve birlikte iş başarma anlayışını, hesap sormak yerine hesaplaşma anlayışının benimsendiği köylü toprak ağalarının, büyücülerin ve dinci tacirlerinin esaretinden kurtuldu.
Bu eğitim seferberliği Anadolu'nun 21 şehrinde nice gariban ailenin çocuğunu vatana, millete hayırlı birer evlat olarak yetiştirdi.
Köylü kendi yeteneklerinin, becerilerinin ve gücünün farkına vardı.
Köy Enstitüleriyle “Verilen işe ilgisi, bağlılığı, yaratıcılık gücü, tertip düzeni, kendine bakımı, kullandığı eşyaları koruma ve bakımı, erkek ve kız arkadaşlarına davranışı, yeniliği ve ilericiliği benimsemesi, cesareti ve engelleri aşma iradesi gibi konular da gözlemleniyor ve gerekli rehberlikler yapılıyordu.”
Öğrenci değerlendirmesi için “gözlem defterlerinde” nelere dikkat edeceği böyle anlatılıyordu.
Gerekli malzemeler ve hizmetler pazarlık usulü ile çevreden daha ucuza alınıyordu.
Köy Enstitüleri’nde okul kitapları ve bilgi sadece bir araçtı. Bu araç öğrencinin yaratıcılığını ve merakını uyandırmak, onlara bazı çalışma ve düşünme metotları edindirmek için kullanılırdı. Her insanın, sadece akademik değil müzik, spor, sanat yönünden de gelişimine önem verilirdi. Mesela köylerde büyümüş öğrencilere klasik müzik enstrümanları ve geleneksel sazları çalması öğretilirdi. Köy enstitüleri öğrencileri her sene 25 tane klasik romanı okumakla sorumluydu. Böylece zeki ve yetenekli köy çocuklarından engin ve entellektüel aydınlar yetişmesi amaçlanıyordu.
Köy Enstitüsünde yetişen öğretmenler; gittiği çevreyi değiştirebilecek beceri ve bilgi birikimine sahip, çağdaş, dayanışmacı, bilinçli, teknik, zirai ve sağlık bilgisine sahip ve çok yönlü yetiştirilmiş olmalarıydı. Okullar arası farklılık değil eşitlik ve dayanışma vardı.
"Kendi ihtiyacını kendin üret" sloganıyla işe başlayan Köy Enstitüleri iş ve eğitimi ustalıkla bütünleştiren özgün bir program uyguladı. Burada uygulanan bir işgücü eğitimi değildi; öğrencinin, öğrenirken, ihtiyacı olanların bir kısmını da ürettiği bir yaklaşımdı.
Öğrenciler aldıkları uygulamalı iş eğitimi ile gittikleri yörelerde köylüleri de eğiterek Türkiye genelinde verimin artmasına da katkıda bulunuyorlardı. Öğrenciler çalıştırılıyor eleştirileri de doğru değildi. Çünkü buradaki eğitimler, uygulamalı eğitimle sınırlıydı, profesyonel üretime hiçbir zaman izin verilmedi.
Gerçek rehberin bilim olduğu, öğrenmenin merak, araştırma, eleştirme ve sorgulamayla gerçekleştiği bu sistemde din hakkında bilgi verildiği halde din eğitiminden ve inanç aşılamaktan sakınılırdı.
Köy Enstitüleriyle en büyük hedeflerden bir tanesi de öğrencilerin eğitimlerini bitirdikten sonra hizmet verecekleri bölgelere gelişimleri taşıyacak LİDERLER olmaları isteniyordu! Kİ OLDULAR DA...
Ne yazık ki aradan geçen 84 yıl, o gün kurulan sistemin ötesine geçemedi ve eğitim sistemimiz her geçen gün dünü aratır oldu.
Yıl 1940… Ekonomik sıkıntıların, yetersiz endüstrinin, pahalılığın, karaborsanın olduğu ve 2.Dünya Savaşı’nın Türkiye’yi dar bir kıskaca aldığı o yıllarda bir avuç aydının önderliğinde tüm dünyaya örnek teşkil eden kendi uçağını ve aşısını ürettiği eşsiz bir eğitim destanı yazmışken;
1954'te kapatılır. Yerine sorgulamayan, akıl, bilimden uzak eğitim sistemi getirilir.
Köy Enstitüleri bir yıldız gibi parladılar. Yerlerine, Atatürkçü eğitim felsefesine aykırı sistem getirildi ve bugünlere gelindi…
Türk aydınlanmasının eseri Köy Enstitüleri yok edilmeseydi, cumhuriyet bugün sermayenin ve cehaletin ihanetine uğramayacaktı.
Yıl 2024….. 46 yılda 25 tane Milli Eğitim Bakanı’nın değiştiği ülkemizde üstün teknolojiye ve onlarca imkâna rağmen yapboza döndürdüğümüz bozuk eğitim düzenimizle dünyada sondan beşinciyiz.
Bu ülkenin çeyrek asırlık eğitimcisi olarak yıllardır sahnelerde, kürsülerde, O günleri, o yılları, o insanları her anlattığımda her yazdığımda ve bugünlerden o yıllara her baktığımda hissettiğim iki farklı duygu var.
Önce büyük bir gurur ve şükran.
Hemen sonrasında ise tarifsiz bir yoksunluk ve burukluk.
Köy Enstitüleri'nin kurulmasına öncülük eden başta Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç ile emeği geçen herkesi minnetle anıyorum.
